Steeds meer leerlingen zijn ‘op’

Onderstaand een artikel van onze psycholoog over het telefoongebruik van jongeren en de grote invloed hierop van u als ouder(s)/verzorger(s).

In de meest recente landelijke onderzoeken over mentale problemen bij jeugd wordt toename gemeten in slaapproblemen, eenzaamheid, stress, somberte, zelfbeschadiging, piekeren, eetstoornissen en angsten.

Op het CLV zoeken de afgelopen maanden/jaren steeds meer leerlingen zorg die:

Leerlingen melden daarbij ook regelmatig schermtijden van 4-6 uur per dag.
Er zijn best veel leerlingen zonder hobby en ze hebben een duidelijke boodschap: “Ze zijn op”.

Vaak rijst de vraag wat er aan de hand is met het kind; is er sprake van een aandachttekortstoornis (ADHD) of misschien een depressie? Veel leerlingen laten weten dat ze slecht slapen.

Vaak is het telefoon- of schermgebruik een van de verklarende factoren. Er is dan niets mis met het kind, er is iets mis met de gedragsregels en handhaving hiervan omtrent een verslavend middel. Een kind beheerst nog niet voldoende gedragsregulatie om dit middel (een scherm) zelf proportioneel te gebruiken. Dus moeten de volwassenen om het kind heen de structuur neerzetten en bewaken. Dit is een zeer belangrijke taak binnen de opvoeding van pubers geworden. Het is echter zo geleidelijk gegaan dat het erg lastig is om hierin terugdringende maatregelen te nemen, zeker voor leerlingen in de bovenbouwleeftijd. Maar wel noodzakelijk om bovenstaande klachten te kunnen reduceren. Uiteraard geldt hierin voor iedere leeftijd en type kind een andere aanpak en dat vergt maatwerk en creativiteit. Maar dát het moet gebeuren is evident.

Volgens het psychiatrisch handboek (de DSM-V) is er al sprake van een (milde) verslaving in algemene zin wanneer iemand voldoet aan twee of meer van de volgende kenmerken:

Kent u nog iemand die níet verslaafd is?

Als gevolg hiervan kunnen mensen zich vaak somber, angstig en futloos voelen. Ook voelen veel mensen zich overbelast, te druk in het hoofd.

Hulp van thuis is noodzakelijk

Op dringend advies van het Ministerie voor Onderwijs wordt sinds januari 2024 de telefoon niet meer toegestaan in de klassen op middelbare scholen. Dat is een goede eerste stap. Echter moet er thuis ook een grote belangrijke slag geslagen worden. Om te beginnen door zelf als ouder het goede voorbeeld te geven.

Probeer uw eigen schermtijd eens te reduceren (bijvoorbeeld naar minder dan 1 uur). Wat zou u in diezelfde tijd allemaal -met aandacht- kunnen doen? Nadenken, praten, vragen stellen, vooruit denken, plannen, opruimen, lezen, tekenen, muziek maken, sporten, wandelen, koken/bakken, muziek luisteren, yoga, schilderen, tuinieren, een praatje maken met een vreemde, nieuwe dingen leren, observeren, spelletjes spelen, uit het raam kijken, stilstaan bij hoe u zich voelt etc. Wellicht verveelt u zich dan ook wel eens of u heeft een veel rustiger gevoel.

Praten over schermtijd

Daarnaast is het goed om het schermgedrag en de huidige regels binnen uw huishouden kritisch te evalueren. Zijn ze duidelijk? Helpen de regels de schermtijd in de hand te houden? Is er controle op en zitten er consequenties aan wanneer dit niet gebeurt?

Zijn uw kinderen op de hoogte van de risico’s van te veel schermtijd? Is het een normaal onderwerp van gesprek, worden ze meegenomen in de gezamenlijke verantwoordelijkheid (net als het verkeer, omgang met vreemden, op tijd komen, spullen op orde hebben)?

Verandering op dit vlak is erg moeilijk en vergt een consequente lange adem omdat het per direct op een enorme weerstand stuit, het behoeft controle en kost veel tijd en discussies. Het is dan ook begrijpelijk dat niet alle ouders hieraan beginnen, het leven is al druk en complex genoeg. Daarbij mogen vrienden en vriendinnen het allemaal wel!?

Regels voor schermtijd

Voor sommige ouders is het heel normaal, voor andere ouders een eye-opener, dat regels als hieronder binnen een opvoeding passen:

Uiteraard verschilt bovenstaande aanpak per leeftijd van het kind. Pubers in de onderbouw hebben een andere benadering nodig dan de jong adolescenten in de bovenbouw.

Maar wat wel duidelijk mag en moet zijn: de handhaving die school zo goed mogelijk probeert uit te voeren, kunt u thuis ook!

Slaapgebrek en concentratieverlies leiden tot slechtere leerprestaties en een slechtere algehele gezondheid. Sociale contacten (online) en gamen zijn belangrijk voor veel jongeren. Maar er zijn grenzen.

Ook tijd voor rust

Schermen zijn in de maatschappij niet weg te denken, echter de telefoon heeft zich nu in veel gevallen meester gemaakt van de mens en zijn/haar gedragskeuzes. Cruciaal is dat de leerlingen leren omgaan met deze uitdaging en weer baas worden over eigen gedrag en keuzes. Bijvoorbeeld dat schermtijd van 6 uur naar 2 uur per dag gaat en de overige tijd gebruikt wordt voor alles waarmee een veelzijdige ontwikkeling gestimuleerd wordt. Zowel de schoolse groei als alles wat er buiten school geboden wordt. En ook juist tijd voor niets doen, voor rust, voor staren, voor vervelen en stilstaan bij de innerlijke wereld. Zonder scherm.

Wanneer u zich niet in staat voelt tot bovenstaande, kan het helpend zijn om hierin met een aantal ouders als groep op te trekken; u kunt met elkaar bespreken hoe het bij de hele klas of vriendengroep van uw kind zou kunnen worden vormgegeven.

Wanneer u twijfel heeft over de urgentie van bovenstaand verhaal kunt u de Netflix documentaire ‘The Social Dilemma’ kijken.

Uiteraard is de telefoon niet weg te denken uit deze tijd, echter lijkt op dit moment de balans zoek en de gevolgen desastreus. Uw kind kan bovenstaand proces niet zonder u, u bent belangrijker dan u wellicht soms denkt!

Veerle Corsten-Bonnier
psycholoog op het CLV

Overal waar in dit artikel geschreven wordt over 'ouders', worden uiteraard ook de een-oudergezinnen en verzorger of verzorgers bedoeld in het huishouden waarin onze leerlingen opgroeien.

Terug naar overzicht